Εισαγωγή

Στο πλαίσιο της δημόσιας ηλεκτρονικής διαβούλευσης για το Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια και το Κλίμα (ΕΣΕΚ), το GreekEnergyForum δράττεται της ευκαιρίας να καταθέσει τις παρατηρήσεις και τις προτάσεις του, ιδίως ως προς τα κεφάλαια, όπου περιγράφεται η στρατηγική προσέγγιση της Ελλάδας, σχετικά με τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (βλ. Ενότητα Α), το πράσινο υδρογόνο (βλ. Ενότητα Β) και το φυσικό αέριο/LNG ((βλ. Ενότητα Γ), ως ακολούθως:

Ενότητα Α:

Σχόλια επί του Κεφαλαίου 2 Εθνικοί στόχοι και επιδιώξεις/2.3 Διείσδυση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, 2.7.6 Ενίσχυση της ανθεκτικότητας των δικτύων ενέργειας και του Κεφαλαίου 3 Μέτρα και πολιτικές/3.2 Μέτρα και πολιτικές για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και 3.6 Μέτρα και πολιτικές για την εσωτερική αγορά ενέργειας

Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας

Το αναθεωρημένο ΕΣΕΚ της Ελλάδας για το 2024 επικεντρώνεται στην ενίσχυση των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ), με σημαντικούς στόχους για το 2030 και 2050. Οι επενδύσεις στοχεύουν κυρίως στην ηλιακή και αιολική ενέργεια, συμπεριλαμβανομένων των χερσαίων και υπεράκτιων αιολικών πάρκων, με στόχο η διείσδυση των ΑΠΕ να φτάσει στο 45,4% της συνολικής τελικής κατανάλωσης ενέργειας έως το 2030 και το 76,8% στην ηλεκτροπαραγωγή.

Όσον αφορά στα φωτοβολταϊκά, ο στόχος της κυβέρνησης είναι να αυξηθούν από 5,4 GW το 2022 σε 13,5 GW το 2030 και 35 GW το 2050. Ο μεσοπρόθεσμος στόχος του 2030 θεωρείται χαμηλός, λαμβάνοντας υπόψιν τον αριθμό των έργων που ήδη έχουν εξασφαλίσει όρους σύνδεσης στο δίκτυο, η εγκατεστημένη ισχύς των οποίων, ως το 2030, εκτιμάται ότι θα φτάσει τα 20 GW σύμφωνα με το Σύνδεσμο Εταιρειών Φωτοβολταϊκών (ΣΕΦ). Ο συγκεκριμένος στόχος είναι εφικτός, λαμβάνοντας υπόψιν το ώριμο στάδιο, στο οποίο βρίσκεται η αγορά στη χώρα μας, καθώς και τη συνεχή μείωση του κόστους εξοπλισμού παγκοσμίως.

Όσον αφορά στα χερσαία αιολικά, ο στόχος που έχει τεθεί στα 7.6 GW για το 2030 και στα 13 GW έως το 2050 επίσης θεωρείται σχετικά χαμηλός, λαμβάνοντας υπόψιν ότι η εγκατεστημένη ισχύς ήδη αγγίζει τα 5.3 GW και εκτιμάται ότι θα αγγίξει τα 6.5 GW, σύμφωνα με την ΕΛΕΤΑΕΝ μέσα στην επόμενη τριετία. Βάσει των παραπάνω, ένας υψηλότερος στόχος εγκατεστημένης ισχύος στα χερσαία αιολικά θα ήταν εφικτός.

Έπειτα, η ανάπτυξη των υπεράκτιων αιολικών πάρκων (offshore wind) είναι ένα από τα πιο φιλόδοξα σημεία του ελληνικού ΕΣΕΚ, με στόχο την εγκατάσταση 1,9 GW μέχρι το 2030 και 11,8 GW έως το 2050. Ωστόσο, η επίτευξη αυτών των στόχων συνοδεύεται από σημαντικές τεχνικές προκλήσεις, οι οποίες καθιστούν την ανάπτυξη των υπεράκτιων αιολικών πάρκων στη χώρα μας ιδιαίτερα απαιτητική. Συγκεκριμένα, η τεχνική πολυπλοκότητα σε συνδυασμό με την έλλειψη τοπικών υποδομών και τεχνογνωσίας είναι πιθανό να οδηγήσουν σε καθυστερήσεις και αύξηση του εκτιμώμενου κόστους.

Επίσης, οι γεωμορφολογικές συνθήκες είναι πιθανό να μην επιτρέπουν την ανάπτυξη ανεμογεννητριών σταθερής θεμελίωσης (Fixed-bottom) που χρησιμοποιούνται μέχρι τώρα στα περισσότερα έργα σε λειτουργία της βορειοδυτικής Ευρώπης. Η λύση στη συγκεκριμένη περίπτωση θα είναι η ανάπτυξη πλωτών αιολικών πάρκων (floating offshore wind), μια τεχνολογία σημαντικά ακριβότερη που προς το παρόν απαριθμεί περιορισμένο αριθμό έργων σε λειτουργία σε παγκόσμιο επίπεδο.

Να σημειωθεί ότι το Ηνωμένο Βασίλειο, μία από τις πιο ώριμες αγορές στον κλάδο παγκοσμίως, απαριθμεί δύο μόλις έργα σε λειτουργία (συνολικής ισχύος 80 GW) και στον πιο πρόσφατο διαγωνισμό ContractsforDifferences (CfD) μόνο ένα projectfloatingoffshorewind «κλείδωσε» τιμή μέσω του μηχανισμού, η οποία κυμαίνεται -σε σημερινούς όρους (τιμές 2024)- σε £193/MWh για τα πρώτα 15 χρόνια λειτουργίας. Αναμένεται ότι σε αγορές λιγότερο ώριμες, όπως η ελληνική, τα αυξημένα κόστη ανάπτυξης και κατασκευής, καθώς και η προσαύξηση ρίσκου (riskpremium) θα ανέβαζε σημαντικά την τιμή για παρόμοια έργα.

Τέλος, πρέπει να αναφερθεί ότι η αιολική ενέργεια, γενικώς, μπορεί να αντιμετωπίσει προβλήματα χωροθέτησης λόγω αντιδράσεων από τις τοπικές κοινωνίες, οι οποίες δύναται να καθυστερήσουν περαιτέρω την υλοποίηση έργων. Οι κυβερνητικές πολιτικές θα πρέπει να εστιάσουν στη διασφάλιση των κριτηρίων αδειοδότησης με την υπόδειξη κατάλληλων τοποθεσιών, εκτός ζωνών προστασίας, και στη διευκόλυνση της αδειοδοτικής διαδικασίας.

Επιπλέον, η αποθήκευση ενέργειας, μέσω μπαταριών, είναι κρίσιμη για την επιτυχία του σχεδίου, με στόχο την εγκατάσταση συστημάτων αποθήκευσης ισχύος 4,3 GW έως το 2030. Οι νέες τεχνολογίες αποθήκευσης είναι αναγκαίες για να διασφαλίσουν τη σταθερότητα του συστήματος και τη βέλτιστη εκμετάλλευση των ΑΠΕ. Βάσει αυτού, θεωρούμε ότι ο μεσοπρόθεσμος στόχος του 2030 θα έπρεπε να είναι υψηλότερος (6-7 GW ως το 2030) για να μπορέσει να επιτευχθεί η ανάπτυξη των ΑΠΕ που αναφέρθηκε παραπάνω. Θεωρούμε ότι ο στόχος αυτός είναι εφικτός, βάσει του έντονου επενδυτικού ενδιαφέροντος που παρατηρήθηκε στους πρόσφατους διαγωνισμούς.

Δίκτυα μεταφοράς και διανομής

Τα δίκτυα μεταφοράς και διανομής αντιμετωπίζουν προκλήσεις που σχετίζονται με τη μεγάλη διείσδυση των ΑΠΕ. Οι στόχοι περιλαμβάνουν την ενίσχυση και εκσυγχρονισμό των συστημάτων μεταφοράς υψηλής και υπερυψηλής τάσης και των δικτύων διανομής, ώστε να επιτρέψουν τη μέγιστη διείσδυση ΑΠΕ με περιορισμό των περικοπών.

Στο ΕΣΕΚ περιλαμβάνονται συγκεκριμένοι στόχοι επενδύσεων για τα δίκτυα μεταφοράς και διανομής, οι οποίοι ανέρχονται συνολικά σε 9,9 δισ. ευρώ για την περίοδο 2025-2030. Οι επενδύσεις αφορούν την ενίσχυση και εκσυγχρονισμό των δικτύων για την υποστήριξη της μεγάλης διείσδυσης των ΑΠΕ καθώς και εγχώριες και διεθνείς διασυνδέσεις.

Παράλληλα, για την ενσωμάτωση των νέων σταθμών ΑΠΕ και την απορρόφηση της παραγόμενης ενέργειας, το ΕΣΕΚ προβλέπει την τεχνική αναβάθμιση των υφιστάμενων υποδομών, συμπεριλαμβανομένων των υποσταθμών και των ΚΥΤ.

Η προβλεπόμενη επένδυση των 9,9 δισ. ευρώ για την περίοδο 2025-2030 είναι σημαντική, αλλά ενδέχεται να μην επαρκεί για την κάλυψη των αναγκών του δικτύου, δεδομένης της τεράστιας διείσδυσης των ΑΠΕ. Κρίνεται αναγκαία η άμεση ενίσχυση των διασυνοριακών συνδέσεων, ειδικά με χώρες των Βαλκανίων και την Ιταλία (όπως αναφέρεται στο ΕΣΕΚ), ώστε να επιτευχθεί η μεγαλύτερη ρευστότητα και ασφάλεια του συστήματος.

Γενικοί προβληματισμοί-συστάσεις

Είναι σημαντικό, η χώρα να αντιμετωπίσει τις καθυστερήσεις στην υλοποίηση μεγάλων έργων ΑΠΕ λόγω των χρονοβόρων διαδικασιών αδειοδότησης και της περιορισμένης διαθεσιμότητας ηλεκτρικού χώρου στο δίκτυο. Προτείνεται η επιτάχυνση των διαδικασιών αδειοδότησης με τη χρήση ψηφιακών εργαλείων και τη βελτιστοποίηση του χωροταξικού σχεδιασμού. Η εισαγωγή διαδικασιών fast-track και η καλύτερη συνεργασία μεταξύ των τοπικών και εθνικών αρχών θα επιταχύνουν σημαντικά την ανάπτυξη έργων και θα ενισχύσουν τις ροές κεφαλαίων.

Τέλος, είναι σημαντική η συνεχής προώθηση και ενίσχυση των διμερών συμβάσεων PPAs οι οποίες θα αποτελέσουν και τον κινητήριο μοχλό της πλειοψηφίας των παραπάνω έργων. Η δημιουργία πλατφόρμας σύμβασης PPAs, που αναφέρεται στο ΕΣΚΕΚ, είναι ένα βήμα στη σωστή κατεύθυνση για τη δημιουργία διαφάνειας, σταθερών όρων συμβολαίου και γενικώς ενός ασφαλούς επενδυτικού περιβάλλοντος για διεθνείς επενδυτές και χρηματοδότες. Ωστόσο, η χαμηλή πιστοληπτική αξιολόγηση (creditrating) αρκετών ελληνικών επιχειρήσεων, που θα μπορούσαν να παίξουν ρόλο αγοραστή (off-taker),πέραν των μεγάλων και καθετοποιημένων παιχτών στο χώρο της ενέργειας, μπορεί να αποτελέσει πρόβλημα.

Ενότητα B:

Σχόλια επί του Κεφαλαίου 2 Εθνικοί στόχοι και επιδιώξεις/2.4 Εναλλακτικά και κλιματικά ουδέτερα αέρια και υγρά καύσιμα/2.4.3: Ανάπτυξη πράσινου υδρογόνου και του Κεφαλαίου 3 Μέτρα και πολιτικές/3.3 Πολιτικές και μέτρα για τα εναλλακτικά και κλιματικά ουδέτερα αέρια και υγρά καύσιμα/3.3.2 Μέτρα και πολιτικές για ανάπτυξη πράσινου υδρογόνου

Tο αναθεωρημένο ΕΣΕΚ φαίνεται να αναγνωρίζει τη σημασία και τον ρόλο του υδρογόνου στο ενεργειακό μίγμα της χώρας για τα επόμενα χρόνια θέτοντας στόχους έως και το 2050. Ενδεικτικά, το αναθεωρημένο ΕΣΕΚ αναφέρει ότι, εξετάζεται για το έτος 2030 η παραγωγή ποσοτήτων πράσινου υδρογόνου της τάξεως της μιας TWh σε ετήσια βάση, η οποία θα χρησιμοποιείται κυρίως για την παραγωγή συνθετικής κηροζίνης και συνθετικής μεθανόλης.

Κατ’ αυτήν την έννοια, η χώρα σημειώνει κάποια πρόοδο προς την οικοδόμηση μιας πράσινης οικονομίας υδρογόνου. Ωστόσο, τα περισσότερα μέτρα, στα οποία αναφέρεται το ΕΣΕΚ δεν είναι προγραμματισμένα, αλλά υπό εξέταση. Γενικώς, τα μέτρα που αναφέρονται στο ΕΣΕΚ δεν έχουν σαφή χρονική οριοθέτηση ούτε και επαρκή ποσοτική αξιολόγηση των αναμενόμενων αποτελεσμάτων τους (κάτι που ασφαλώς δικαιολογείται σε ένα βαθμό από το πρώιμο στάδιο της τεχνολογίας, της αγοράς και του ρυθμιστικού πλαισίου).

Σε αυτό το πλαίσιο, κάποια προτεινόμενα στρατηγικά μέτρα που θα μπορούσαν να επιταχύνουν την οικοδόμηση μιας πράσινης οικονομίας υδρογόνου, είναι τα εξής:

1. Κατ’αρχήν, προβάλλει επιτακτική η ανάγκη για υιοθέτηση μιας ενιαίας Εθνικής Στρατηγικής Υδρογόνου, για την οποία, δυστυχώς, εξακολουθεί να μη γίνεται σαφής αναφορά στο αναθεωρημένο ΕΣΕΚ, παρότι σε γενικές γραμμές -πλην όχι επαρκώς- αυτή αποτυπώνεται στο ΕΣΕΚ.
   
   Σημειωτέον ότι η ευρωπαϊκή στρατηγική για το υδρογόνο έχει θέσει τις αναγκαίες βάσεις, αλλά οι εξελίξεις και οι νέοι στόχοι από τότε υπογραμμίζουν την ανάγκη για μια νέα προσέγγιση. Η Ελλάδα θα πρέπει να συγκεντρώσει τα τρέχοντα δεδομένα και να αναπτύξει μια στρατηγική για το υδρογόνο που να μπορεί να διαδραματίσει μετασχηματιστικό ρόλο στην απανθρακοποίησή της, λαμβάνοντας υπόψη τις ιδιαίτερες συνθήκες και ανάγκες της χώρας. Για το σκοπό αυτό, θα μπορούσε, επίσης, να αντλήσει έμπνευση από τις στρατηγικές υδρογόνου άλλων κρατών μελών της ΕΕ, όπως η Γερμανία.
   
   Συναφώς, αξιολογούμε θετικά το βήμα της συνεργασίας Ελλάδας-Γερμανίας, στα πλαίσια του διμερούς σχεδίου δράσης που υπεγράφη στο Βερολίνο το 2022 και, ιδίως, το έργο H2Greece, σχετικά με την τεχνική υποστήριξη για την εφαρμογή της Εθνικής Στρατηγικής Υδρογόνου της Ελλάδας.
   
   
2. Ενίσχυση της ανάπτυξης υποδομών. Τα σχέδια του ΔΕΣΦΑ για αγωγούς υδρογόνου, όπως παρουσιάζονται στο κεφάλαιο 2.4.3, είναι ζωτικής σημασίας, αλλά λείπουν τα στοιχεία του χρονοδιαγράμματος, των επιπτώσεων και της χωρητικότητας. Η Ελλάδα θα πρέπει να δώσει προτεραιότητα στην έγκαιρη ανάπτυξη των δικτύων μεταφοράς υδρογόνου που είναι ενσωματωμένα στην πρωτοβουλία EuropeanHydrogenBackbone.
   
   Σε αυτό το πλαίσιο, θα μπορούσε να δημιουργηθεί ένας Οδικός Χάρτης για να διασφαλιστεί ότι η χώρα μπορεί να γίνει κόμβος υδρογόνου, εισαγωγών από τη Βόρεια Αφρική και εξαγωγών στην Ευρώπη. Καθώς και να αναπτυχθούν επίσημες συμφωνίες με γειτονικές περιοχές για την εξασφάλιση αλυσίδων εφοδιασμού, καθιστώντας την Ελλάδα κρίσιμο παράγοντα στην ευρωπαϊκή οικονομία υδρογόνου.
   
   
3. Σαφείς και μετρήσιμοι στόχοι με ενδιάμεσα ορόσημα και ευελιξία αναπροσαρμογής. Καθώς η τεχνολογική ωριμότητα αυτών των λύσεων παραμένει πρόκληση και υπάρχει ο κίνδυνος οι απαιτούμενες τεχνολογίες και υποδομές να μην είναι έτοιμες εγκαίρως, η Ελλάδα θα μπορούσε να ακολουθήσει μια διπλή προσέγγιση: πρώτον, να εστιάσει περισσότερο στην έρευνα και την ανάπτυξη τεχνολογιών υδρογόνου μέσω στοχευμένων επενδύσεων και καινοτομίας. Δεύτερον, να δημιουργήσει ένα ευέλικτο χρονοδιάγραμμα που επιτρέπει προσαρμογές, καθώς ωριμάζουν οι τεχνολογίες. Αυτό θα βοηθούσε στον μετριασμό του κινδύνου διαταραχών στον προγραμματισμό, ενώ παράλληλα θα ενθάρρυνε την πρόοδο.
   
   Ωστόσο, η τρέχουσα γενική στρατηγική για το υδρογόνο που παρουσιάζεται στο ΕΣΕΚ, στερείται επαρκών (ενδεικτικών) οροσήμων, ιδίως βραχυπρόθεσμα και μεσοπρόθεσμα που, εάν υπήρχαν, θα διευκόλυναν την παρακολούθηση της προόδου.
   
   
4. Περισσότερες πληροφορίες ως προς τη συνέργεια του ΕΣΕΚ με άλλα εθνικά σχέδια. Θα ήταν σημαντικό να υπάρχει μια σαφής σύνδεση των μέτρων που έχουν ληφθεί και πρόκειται να ληφθούν με εκείνα που έχουν τεθεί στο πλαίσιο άλλων σχεδίων, όπως το εθνικό Σχέδιο Ανθεκτικότητας και Ανάκαμψης και το εθνικό Σχέδιο Δίκαιης Μετάβασης, με συγκεκριμένη αναφορά στο χρονοδιάγραμμα εφαρμογής τους και την αξιολόγησή τους.
   
   Αυτό θα καθιστούσε περισσότερο αξιόπιστη την αξιολόγηση των προγραμματισμένων πολιτικών και μέτρων και θα συνεισέφερε στη διαφάνεια και στην προβλεψιμότητα των εθνικών πολιτικών και μέτρων προς ενίσχυση και της επενδυτικής βεβαιότητας.
   
   
5. Επέκταση πιλοτικών έργων. Είναι αδιαμφισβήτητα θετικό το βήμα των πιλοτικών προγραμμάτων υδρογόνου (σταθμών υδρογόνου και έρευνας μικρής κλίμακας) που αναφέρει το ΕΣΕΚ. Ωστόσο, το σχέδιο δεν διαθέτει επαρκείς πληροφορίες ως προς τη στρατηγική κλιμάκωσης. Είναι σημαντικό να ενθαρρυνθεί η επέκταση των πιλοτικών έργων σε πολλούς τομείς, πέρα από τα λεωφορεία, για να συμπεριλάβουν, για παράδειγμα, τη ναυτιλία και τις εμπορευματικές μεταφορές.
   
   
6. Ανάπτυξη κινήτρων για την παραγωγή πράσινου υδρογόνου. Για την τόνωση της αγοράς πράσινου υδρογόνου, η Ελλάδα εκτιμά ότι θα λάβει ή εξετάζει να λάβει μέτρα, όπως το ενδεχόμενο εισαγωγής υποχρεώσεων ποσοστώσεων για τις βιομηχανίες (όπως η βαριά βιομηχανία, οι θαλάσσιες μεταφορές και οι μεταφορές μεγάλων αποστάσεων). Καθώς και το ενδεχόμενο επιδοτήσεων τιμών ή φορολογικών απαλλαγών.
   
   Συμφωνούμε ως προς τη θέσπιση κατάλληλων κανονιστικών μέτρων/οικονομικών κινήτρων και ενσωμάτωση κατάλληλων όρων και κριτηρίων στα καθεστώτα υποστήριξης. Τα μέτρα, τα κίνητρα, οι όροι και τα κριτήρια, ωστόσο, χρειάζονται περαιτέρω εξειδίκευση.

Ενότητα Γ:

Σχόλια επί του Κεφαλαίου 2 Εθνικοί στόχοι και επιδιώξεις/2.6 Στόχοι και επιδιώξεις στον τομέα της ασφάλειας ενεργειακού εφοδιασμού/2.6.7 Μείωση της εξάρτησης από εισαγωγές ενέργειας υδρογονανθράκων από τρίτες χώρες, ανάδειξη χώρας ως διαμετακομιστικού κόμβου για φυσικό αέριο και πράσινη ενέργεια, με στόχο την αύξηση της ανθεκτικότητας των περιφερειακών και Ευρωπαϊκών ενεργειακών συστημάτων και του Κεφαλαίου 3 Μέτρα και πολιτικές/ 3.5.2 Μέτρα και πολιτικές για την ανάδειξη της χώρας ως περιφερειακού ενεργειακού κόμβου

Ρόλος ΦΑ / LNG στη ενεργειακή ασφάλεια της χώρας

Η μεγαλύτερη συμβολή του φυσικού αερίου (ΦΑ) στην Ελλάδα είναι αδιαμφισβήτητα στην ηλεκτροπαραγωγή, καθώς η χώρα μας έχει χαμηλή βιομηχανική βάση. Με την περαιτέρω ανάπτυξη των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, ο ρόλος του ΦΑ φαίνεται να μειώνεται δραστικά. Σύμφωνα με το ΕΣΕΚ, η κατανάλωσή του θα μειωθεί σταδιακά στην ηλεκτροπαραγωγή κατά 46% το 2030 και κατά 75% το 2050, σε σύγκριση με το 2022.

Ωστόσο, το ΦΑ μπορεί να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στο σχεδιασμό και στην υλοποίηση της στρατηγικής της χώρας μας, αλλά και της Ευρωπαϊκής Ένωσης, προς τη σταδιακή απανθρακοπoίηση της οικονομίας, όπως και στην ευρεία ανάπτυξη των βιοαερίων, ενισχύοντας την οικονομική δραστηριότητα και την κοινωνική ευημερία. Ο αντίκτυπος της πρόσφατης ενεργειακής κρίσης, η οποία ξεκίνησε από την αγορά ΦΑ και μετακυλίστηκε στην αγορά ηλεκτρισμού, είναι μεγάλος και τα μηνύματα πολλαπλά για όλους τους φορείς, τόσο σε κυβερνητικό επίπεδο, όσο και για τους συμμετέχοντες στις ενεργειακές αγορές, τη βιομηχανία, καθώς και τους τελικούς καταναλωτές.

Ένα από τα κυριότερα μηνύματα είναι ότι η στρατηγική που έχουμε χαράξει σε ευρωπαϊκό αλλά και εθνικό επίπεδο για την απανθρακοποίηση της οικονομίας σε όλους τους τομείς, έχει απρόβλεπτες συνθήκες, οι οποίες δεν μπορούν να ελεγχθούν από την Ευρωπαϊκή Ένωση ούτε από τις χώρες μεμονωμένα, σε ένα ρευστό παγκόσμιο περιβάλλον, στο οποίο οι αγορές ενέργειας είναι αλληλένδετες.

Σε αυτό το πλαίσιο, η Ελλάδα θα πρέπει να προβλέψει έγκαιρα την ευρεία κατανομή πιθανών κινδύνων και απρόβλεπτων γεγονότων και να σχεδιάσει και να εφαρμόσει πολιτικές ώστε να θωρακιστεί το μείγμα εισαγωγών ΦΑ, καθώς και η απρόσκοπτη και ασφαλής πρόσβαση σε και προμήθεια ΦΑ από τις αγορές ΦΑ.

Προς αυτήν την κατεύθυνση, η Ελλάδα έχει καταφέρει, όπως επισημαίνεται στην παράγραφο 2.6.7 στο ΕΣΕΚ, να δημιουργήσει συνθήκες διαφοροποίησης του μείγματος εισαγωγών ΦΑ λόγω των δύο σταθμών LNG, της σύνδεσης με τα νοτιοανατολικά δίκτυα αγωγών ΦΑ μέσω του αγωγού TAP και της σύνδεσης με τη Βουλγαρία και την Τουρκία.

Σε αυτό το σημείο, θα πρέπει να επισημανθεί ότι η μεγαλύτερη διείσδυση του LNG στην εγχώρια αγορά υπόκειται σε πλήθος αστάθμητων παραγόντων και βεβαίως στην μεταβλητότητα της παγκόσμιας αγοράς ΦΑ, όπως είναι:

• Οι διακυμάνσεις της αγοράς της Ασίας, που σημαίνει ότι σε περίπτωση μιας κατάστασης έλλειψης φυσικού αερίου λόγω θεμελιωδών συνθηκών, η Ελλάδα θα βρεθεί στην άβολη πραγματικότητα να ακολουθήσει τις τιμές, καθώς δεν είναι σε θέση να ανταγωνιστεί την τεράστια αυτή αγορά.
• Οι βίαιες αλλαγές των δυνάμεων της προσφοράς, που σημαίνει ότι πηγές παραγωγής LNG δύνανται να βγαίνουν εκτός λειτουργίας για μακρά διάρκεια. Και οι διακυμάνσεις της ζήτησης. Παράδειγμα αποτελεί το ατύχημα στον πυρηνικό σταθμό της Φουκουσίμα που εκτόξευσε τη ζήτηση για LNG στην Ιαπωνία για να καλύψει τις ανάγκες ηλεκτροπαραγωγής.

Εκτός από τις δυνάμεις της αγοράς, υπάρχουν και οι συσχετισμοί σε γεωπολιτικό επίπεδο. Μάλιστα, σε μια περίοδο διαρκών αναταραχών όπου το statusquo δοκιμάζεται σε διαφορετικά σημεία στον πλανήτη και οι περιφερειακές αλλά και παγκόσμιες δυνάμεις ανταγωνίζονται μεταξύ τους για μια νέα ισορροπίας δυνάμεων. Ιδιαίτερα μας προβληματίζει το γεγονός ότι ένα αρκετά μεγάλο ποσοστό εισαγωγών ΦΑ, πάνω από το 50%, εξαρτάται από τη διέλευση αγωγών μέσω της Τουρκίας. Aν για τον οποιονδήποτε γεωπολιτικό συσχετισμό σταματήσουν οι ροές φυσικού αερίου είτε από το Αζερμπαϊτζάν είτε από την Τουρκία (ελαχιστοποιηθεί η ροή φυσικού αερίου στο σημείο εισόδου της Νέας Μεσημβρίας /TAP αγωγός), η διακοπή ροής ΦΑ μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως μοχλός πίεσης προς την ελληνική πλευρά και να αποδυναμώσει τη γεωπολιτική ισχύ και θέση της χώρας μας.

Συμφωνούμε με τις επισημάνσεις για περαιτέρω ενδυνάμωση της διαφοροποίησης του μείγματος εισαγωγών ΦΑ, συμβάλλοντας στην ασφάλεια εφοδιασμού της χώρας μας, όπως και με τις προτάσεις που αναφέρονται στο ΕΣΕΚ στην παράγραφο 3.5.2. Σε συνέχεια των προαναφερόμενων προτείνουμε τα εξής:

• Θωράκιση της ελληνικής οικονομίας, ώστε να μετριαστούν οι κίνδυνοι σε μια πιθανή ενεργειακή κρίση. Για να παίξει έναν πιο στρατηγικό ρόλο στην αγορά του φυσικού αερίου, η χώρα θα πρέπει να χτίσει επαρκή αποθηκευτική χωρητικότητα, όπως και να ρυθμίσει το σχετικό πλαίσιο για υποχρεωτικά αποθέματα μεταξύ του κράτους και των συμμετεχόντων στην αγορά του φυσικού αερίου.
• Θέσπιση νομοθετικού πλαισίου, το οποίο θα προβλέπει ότι οι εταιρείες που καταναλώνουν ή εμπορεύονται ποσότητες ΦΑ είναι υποχρεωμένες να έχουν μακράς διαρκείας συμβόλαια LNG ή και ΦΑ από το σύστημα αγωγών αντικατοπτρίζοντας ένα ποσοστό επί της συνολικής τους κατανάλωσης (portfolio). Για παράδειγμα τo ποσοστό μπορεί να είναι είτε εποχικό (όπως ορίζεται από διάφορες ευρωπαϊκές χώρες για την αποθήκευση ΦΑ στις αποθήκες), είτε αυτό να ορίζεται κυλιόμενα. Επίσης, στο ίδιο πλαίσιο θα μπορούσε να ενταχθεί και η υποχρεωτική χρήση εργαλείων διαχείρισης κινδύνου (risk management) μέσω hedging από τους συμμετέχοντες της αγοράς ΦΑ (παρόμοια πολιτική μπορεί να εφαρμοστεί και στην αγορά ηλεκτρισμού), όπου ποσότητες ΦΑ θα «κλειδώνουν» σε σταθερές τιμές χωρίς να επηρεάζονται από τις διακυμάνσεις της spot αγοράς. Στην Αγγλία έχουν σχεδιαστεί παρόμοιες πολιτικές στις αγορές ενέργειας μετά την ενεργειακή κρίση όπου πάροχοι ΦΑ χρεοκόπησαν λόγω μη σωστής διαχείρισης ρίσκου (ποσότητες και τιμές).
• Εμβάθυνση της ενεργειακής συνεργασίας με την Ιταλία, η οποία διαθέτει μια από τις πιο μεγάλες αγορές ΦΑ, αναπτυγμένο σύστημα υποδομών και μια αρκετά διαφοροποιημένη βάση προμήθειας.
• Εντατικοποίηση των κινήσεων σε διακρατικό επίπεδο ώστε αξιοποιηθεί η δυνατότητα για διακρατικό εμπόριο ΦΑ από τη Νοτιοανατολική Ευρώπη προς την Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη.
• Τέλος, θα πρέπει οι δυνάμεις της αγοράς να κινούνται σε συγχρονισμό με το ρυθμιστικό πλαίσιο και τους εθνικούς στόχους, ώστε να μην δημιουργούνται αγκυλώσεις και να εκπέμπονται ξεκάθαρα σήματα σε όλους τους συμμετέχοντες στην αγορά.