Μέχρι πριν από μερικούς μήνες, η παγκόσμια αγορά άνθρακα συνέχιζε να διαγράφει μία διαρκή καθοδική πορεία που είχε ξεκινήσει να εξελίσσεται από το 2010. Βασική αιτία για αυτή την απαξίωση του άνθρακα ήταν η ραγδαία μείωση της ζήτησης άνθρακα στις κυριότερες μέχρι τότε αγορές του: στις ΗΠΑ λόγω της εντυπωσιακής ανάπτυξης της εγχώριας παραγωγής πετρελαίου και φυσικού αερίου και στην Ευρώπη εξαιτίας των πολιτικών υπέρ των φιλικότερων προς το περιβάλλον πηγών ενέργειας και της προσπάθειας μείωσης των εκπομπών άνθρακα.

Το 2016 όμως φαίνεται πως επεφύλασσε μία ευχάριστη έκπληξη για την παγκόσμια αγορά άνθρακα και τους μεγαλύτερους παραγωγούς που δραστηριοποιούνται κατά κύριο λόγο στην περιοχή της Νοτιοανατολικής Ασίας και Αυστραλίας. Η τρέχουσα τιμή ενός φορτίου προερχόμενου από το Newcastle στην Αυστραλία – το κατ’ εξοχήν σημείο αναφοράς για την τιμολόγηση του άνθρακα στην Ασία – αυξήθηκε κατά 120% από τις αρχές του 2016, καταγράφοντας ρεκόρ πενταετίας φτάνοντας στα 100 δολάρια/τόνο το Νοέμβριο. Μεγάλοι διεθνείς παραγωγοί όπως η Glencore και η Anglo American είδαν τις μετοχές τους να ανεβαίνουν κατά 70% και 300% αντίστοιχα σε σχέση με τις αρχές του 2016. 

Αναλυτές τραπεζικών οίκων όπως αυτοί της Goldman Sachs αναθεώρησαν τις προβλέψεις τους για τις τιμές άνθρακα για τους επόμενους 12 μήνες κατά 38% σε σχέση με πριν.    

H άνοδος γενικέυτηκε

Όλες αυτές αποτελούν απλά ενδείξεις της σημαντικής ενίσχυσης τιμών άνθρακα ανά τον κόσμο, οι οποίες φαίνεται να εξηγούνται από μία σειρά παραγόντων όπως το κλείσιμο ανθρακωρυχείων στην Ινδονησία, στις ΗΠΑ και στην Αυστραλία καθώς και την πολιτική απόφαση της Κίνας να περιορίσει την ετήσια παραγωγή άνθρακα κατά 16%. Επίσης, οι αγορές άνθρακα ενισχύθηκαν από την αυξημένη ζήτηση από βιομηχανικούς καταναλωτές στην Ιαπωνία και στη Ν.Κορέα, χώρες οι οποίες έχουν δηλώσει πως στοχεύουν στην υποκατάσταση ακριβών εισαγωγών LNG μέσω της αύξησης εισαγωγών άνθρακα. 

Επίσης, η ζήτηση στην Ινδία, στο Βιετνάμ και στις Φιλιππίνες φαίνεται πως διατηρείται σε υψηλά επίπεδα. Τέλος, η ενίσχυση της ζήτησης ηλεκτρισμού στην Κίνα κατά 8,2% τον Ιούλιο σε σχέση με ένα χρόνο νωρίτερα, οδήγησε  στην αυξημένη λειτουργία των ηλεκτροπαραγωγών μονάδων που εξακολουθούν να χρησιμοποιούν τον άνθρακα ως καύσιμο. Όπως διαφαίνεται, οι εξελίξεις στην Κίνα αποτέλεσαν την κινητήρια δύναμη για το «ράλι» των τιμών άνθρακα εντός του 2016. 

Γιατί ανέβηκαν οι τιμές 

Το ερώτημα είναι αν τα «ισχυρά θεμελιώδη» (strong fundamentals) της αγοράς θα εξακολουθήσουν να ισχύουν για καιρό, καθώς έχει αποδειχθεί πολλάκις πως οι αλλαγές στην κινεζική ενεργειακή πολιτική είναι συχνές, απότομες και συνήθως απρόβλεπτες. Ενδεικτικά, κανένας αναλυτής δεν είχε καταφέρει να προβλέψει πως οι κινεζικές εισαγωγές άνθρακα θα έφταναν τους 180,18 εκατομμύρια τόνους στους πρώτους 9 μήνες του 2016, 15,2% υψηλότερες από την αντίστοιχη περίοδο του 2015. 

Απεναντίας, οι περισσότερες εκτιμήσεις μιλούσαν για μείωση των εισαγωγών εντός του 2016. Αυτό που δεν μπορούσαν να προβλέψουν οι αναλυτές ήταν η απόφαση της κινεζικής κυβέρνησης να περιορίσει το μέγιστο επιτρεπτό αριθμό ημερών λειτουργίας των κινεζικών ανθρακωρυχείων στις 274 ημέρες από 330, με στόχο να περιορίσει την παραγωγή τους και συνεπώς να προκαλέσει αύξηση των τιμών άνθρακα προς στήριξη της κερδοφορίας των εγχώριων παραγωγών. 

Αυτό ήταν ένα μέτρο που επιβλήθηκε πρακτικά «εν μία νυκτί» δίχως πρότερη διαβούλευση. Ομολογουμένως, αντίστοιχες παρεμβάσεις είχαν προηγηθεί και στην αγορά χάλυβα στην Κίνα, χωρίς όμως τα αντίστοιχα αποτελέσματα αναφορικά με τον περιορισμό της εγχώριας παραγωγής ή της ενίσχυσης των τιμών. Όσον αφορά τους αριθμούς, αυτό που τελικά συνέβη ήταν η μείωση της κινεζικής παραγωγής άνθρακα κατά 10,5% (2,46 δις τόνοι τους πρώτους 9 μήνες του 2016) και η αύξηση της κινεζικής παραγωγής χάλυβα κατά 0,4%! Εν τέλει, «χάθηκαν» 300 εκατομμύρια τόνοι εγχώριας παραγωγής άνθρακα στην Κίνα, ποσότητα αισθητά μεγαλύτερη από τη μείωση στη ζήτηση άνθρακα από το κλείσιμο θερμικών ηλεκτροπαραγωγών μονάδων. Αυτό οδήγησε παράλληλα στη δραστική μείωση των αποθεμάτων άνθρακα στην Κίνα. Η μείωση της εγχώριας παραγωγής σε συνδυασμό με τη σημαντική μείωση των αποθεμάτων, οδήγησαν στην αύξηση των εισαγωγών δια της θαλάσσιας οδού.

Όμως, έπειτα από 5 έτη σκληρής ύφεσης, οι διεθνείς εξαγωγείς δεν ήταν σε θέση να ικανοποιήσουν άμεσα την ανάγκη της Κίνας για φορτία. Τα ανθρακωρυχεία που είχαν επιβιώσει σε Ινδονησία και Αυστραλία ήδη λειτουργούσαν στο 100% της επιχειρησιακής τους δυναμικότητας. Παράλληλα, οι μεγάλοι παραγωγοί είχαν ήδη επιβάλει γενναίες περικοπές κεφαλαίων όσον αφορά την αξιοποίηση νέων κοιτασμάτων και την επέκταση της υφιστάμενης παραγωγικής τους δυναμικότητας. Μετά από 5 χρόνια ύφεσης, λοιπόν, αυτό που έλειπε τόσο πολύ από την αγορά μέχρι πρότινος, δηλαδή η αυξημένη ζήτηση από την Κίνα, είχε ήδη φτάσει αλλά η παγκόσμια προσφορά δεν επαρκούσε για να την καλύψει, οδηγώντας τις τιμές σε εκτόξευση εντός του 2016. Πόσο θα διαρκέσει αυτή η ευφορία για τους παραγωγούς άνθρακα; 

Τα ενδεχόμενα για την κινέζικη στρατηγική στην συνέχεια

Η λογική υπαγορεύει πως η κινεζική κυβέρνηση θα αντιδράσει προσπαθώντας να βρει ένα «σημείο ισορροπίας» μεταξύ της αναπλήρωσης των εθνικών της αποθεμάτων άνθρακα, της προσπάθειας οικονομικής στήριξης των εγχώριων παραγωγών και της αποκλιμάκωσης των τιμών. Συνεπώς, αναμένεται χαλάρωση των υφιστάμενων περιορισμών που επεβλήθησαν στους παραγωγούς, όμως τα αποτελέσματά της θα χρειαστούν τουλάχιστον μερικούς μήνες για να διαφανούν στην παγκόσμια ισορροπία μεταξύ ζήτησης και προσφοράς. Όμως αυτή παραμένει μία δύσκολη άσκηση προς επίλυση από την κινεζική κυβέρνηση: αφενός η διατήρηση της τιμής άνθρακα σε υψηλά επίπεδα για να διατηρήσει τους εγχώριους παραγωγούς κερδοφόρους και συνεπείς ως προς την εξυπηρέτηση των χρεών τους, αφετέρου η διασφάλιση χαμηλών τιμών καυσίμου για τους ηλεκτροπαραγωγούς και φθηνής ενέργειας για τους καταναλωτές προς αποφυγή αρνητικών συνεπειών στους ρυθμούς ανάπτυξης και στον πληθωρισμό.

Ένα μόνο είναι προς το παρόν σίγουρο: πως μόνο κάποιος εντυπωσιακά θαρραλέος θα μπορούσε αυτή τη στιγμή να λάβει την απόφαση να επενδύσει στην επέκταση της παραγωγικής του δυναμικότητας σε άνθρακα με την ελπίδα των σταθερά αυξανόμενων εισαγωγών από την Κίνα σε μακροπρόθεσμο ορίζοντα…