Περνώντας τις καθιερωμένες καλοκαιρινές διακοπές στην Ελλάδα πάντα με ενδιαφέρει να αντιληφθώ την τρέχουσα αντιμετώπιση που έχει ο κοινωνικός μου περίγυρος γύρω από τις ΑΠΕ. Φέτος δυστυχώς το διάλειμμα συνέπεσε με τις καταστροφικές πυρκαγιές στην Αττική όπου πάλι ακούστηκαν οι συνήθεις θεωρίες συνωμοσίας ότι οι ΑΠΕ και ο συν αυτώ επιχειρηματικός κόσμος έχουν οφέλη από τέτοιου είδους οικολογικά εγκλήματα.

Το επιχείρημα των εμπρησμών δεν θα αναπτυχθεί εδώ μιας και έχει απαντηθεί από πολλούς ειδικούς και φορείς ενώ και η νομοθεσία περιπλέκει την αδειοδοτική διαδικασία σε τέτοιο βαθμό που ακόμα και κάποιος αλλόφρων θα απέφευγε να αιτηθεί για ανάπτυξη σταθμού ΑΠΕ σε αναδασωτέα γη.

Οι ΑΠΕ γενικά είναι από τους κυριότερους πυλώνες προς την πορεία της χώρας προς την πράσινη μετάβαση. Τα οφέλη από την παραγωγή ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές πέρα από το προφανές περιβαλλοντικό τους όφελος προσφέρουν και σημαντικά οικονομικά πλεονεκτήματα στην τοπική και εθνική οικονομία.

Περιβαλλοντικά Οφέλη	Οικονομικά Οφέλη
Μηδενικές Εκπομπές ρύπων	Φθηνή παραγωγή ενέργειας
Περιορισμένη όχληση	Εγχώρια προστιθέμενη αξία
Διεσπαρμένη παραγωγή	Αποκεντρωμένη οικονομική δραστηριότητα
Περιορισμένη περιβαλλοντική καταπόνηση	Επαγγέλματα με αξιοπρεπείς απολαβές
Υψηλός βαθμός ανακύκλωσης εξοπλισμού και υλικών	Πολλαπλές χρήσεις γης
Αυξημένη αντιπυρική προστασία	Ανταποδοτικά οφέλη στις τοπικές κοινωνίες
Περιορισμένος χρόνος έντονης κατασκευαστικής δραστηριότητας	Εγχώρια παραγωγή τεχνογνωσίας και τεχνολογίας προς εξαγωγή
	Θετική συμβολή στο εμπορικό ισοζύγιο
	Ανταγωνιστικός κλάδος

Παρόλο που τα οφέλη είναι γνωστά αυτό το οποίο προβληματίζει είναι η απουσία του μέρους της κοινωνίας που στηρίζει την πράσινη μετάβαση και μπορεί να δει το περιβαλλοντικό και οικονομικό πλεονέκτημα μέσα από τα μάτια αυτών που την ζουν στο πετσί τους, δηλαδή τις τοπικές κοινωνίες που ζουν δίπλα σε έργα ΑΠΕ.

Προσπαθώντας να καταλάβω πως εξελίσσεται η συμβίωση των τοπικών κοινωνιών δίπλα σε αυτά τα κρίσιμα έργα δυστυχώς βρήκα περιορισμένη πληροφορία που δεν είναι εύκολα προσβάσιμη. Η αντίθεση με άλλες χώρες που έχουν εκτεταμένη ανάπτυξη τέτοιων έργων είναι εμφανής και από αυτή την σύγκριση διαπιστώθηκαν κάποιες συγκλίσεις και αποκλίσεις.

Σχετικά με τις συγκλίσεις, είναι κοινή αποδοχή ότι ο μεγαλύτερος όγκος των έργων γίνονται σε απομακρυσμένες τοποθεσίες όπου οι υποδομές, το βιοτικό επίπεδο και οι επαγγελματικές ευκαιρίες είναι περιορισμένες. Οι τοπικές κοινωνίες συνήθως τρεφόμενες από μία έντονη σύνδεση με την γη τους είναι αρχικά επιφυλακτικές έως εχθρικές σε έργα που καθορίζονται, σχεδιάζονται και υλοποιούνται από εταιρίες και φορείς παντελώς ξένους. Σε αυτό το σημείο πρέπει να αναφερθούμε ότι οι τοπικές κοινωνίες συνήθως λαμβάνουν κάποιους πλεονεκτικούς όρους. Στην Ελλάδα, παρόλο που η νομοθεσία δίνει ένα 3% των ακαθάριστων κερδών των έργων ΑΠΕ μέσω των λογαριασμών ρεύματος και του πράσινου ταμείου πίσω στις τοπικές κοινωνίες, αυτά τα οφέλη είναι είτε περιορισμένα, είτε αργούν πολύ, είτε, ακόμα πιο σημαντικό, λαμβάνουν χώρα αφού το έργο αδειοδοτηθεί και υλοποιηθεί. Επειδή τα έργα αυτά έχουν μια εμπροσθοβαρή οικονομική δραστηριότητα, συνήθως η προσοχή και η συνεργασία με τις κοινωνίες γίνεται κατά την διάρκεια του τελευταίου αδειοδοτικού σταδίου και της κατασκευής ενώ στη συνέχεια η συνεργασία ατονεί.

Οι αποκλίσεις έγκειται στο γεγονός ότι οι τοπικές κοινωνίες στα μάτια των επενδυτών πρέπει να είναι συνεργάτες και για να γίνει αυτό χρειάζεται σημαντικός χρόνος να διατεθεί με τους ντόπιους και τις κοινωνίες ώστε να χτιστούν οι σχέσεις εμπιστοσύνης που χρειάζονται για την αποδοχή αυτών των έργων. Αυτό το κομμάτι συνήθως δεν διέπεται από διαφάνεια στην επικοινωνία και υπάρχει μεγάλο ρίσκο για όλους τους συμμετέχοντες να εγκλωβιστούν σε ένα φαύλο κύκλο παροχών που δεν ικανοποιούν τις κοινότητες αλλά κάποιους λίγους με ισχύ. Οι δράσεις, ενημερώσεις, χορηγίες και άλλες παροχές είναι κάτι που φαίνεται πως συμβαίνει σε περιορισμένη κλίμακα στην χώρα μας ενώ αλλού είναι διαδεδομένο.

Οι καλές πρακτικές υπαγορεύουν αρχικά διαφάνεια στην επικοινωνία με άτομα που θα εμπνέουν εμπιστοσύνη στις τοπικές κοινωνίες και ύστερα μια προσέγγιση που θα έχει ως σκοπό την υποστήριξη των κοινωνιών καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής των έργων. Κάθε κοινότητα είναι διαφορετική αλλά η ενίσχυση των δομών της παιδείας, της υγείας και των υποδομών μέσω χορηγιών η άλλων δράσεων μπορεί και να αποφέρει σημαντικά μακροπρόθεσμα οφέλη, να συντηρήσει τον κοινωνικό ιστό και να δημιουργήσει μακροπρόθεσμα ένα οικοσύστημα που μπορεί να αποτελέσει τον καλύτερο πρεσβευτή για την υιοθέτηση και αποδοχή των ΑΠΕ από την κοινωνία.

Καθώς οδεύουμε στον εξηλεκτρισμό της οικονομίας και της κοινωνίας με πράσινη ενέργεια τα έργα που θα υλοποιηθούν στην επόμενη δεκαετία θα είναι σημαντικά. Η ανάγκη για μια καλύτερη διαχείριση του τρόπου που τα οφέλη διαχέονται στις τοπικές κοινωνίες και ο τρόπος που επικοινωνούνται στην κοινή γνώμη πρέπει να αλλάξει ώστε η φωνή της λογικής να επικρατήσει στον δημόσιο διάλογο.

Πέτρος Πατεράκης, Director Performance Analytics RE RWE, Austin USA.